Kunst bevraagt, verbindt en geeft nieuw perspectief
Kunst geeft geen antwoorden, maar stelt slechts vragen
Theatermaker en actrice Tamara Schoppert werd geboren in Amsterdam en kwam op haar tweede naar Friesland. Sinds 2007 woont ze in de Harlinger binnenstad.
Haar grootste wens was docent worden op een school voor moeilijk lerende kinderen.
Het eerste jaar na haar studie aan de pabo werkte Tamara als invalkracht.
Ze hopte door alle acht groepen heen en kon zo verkennen en onderzoeken wat ze nu echt het leukste vond. Dit bleek theater te zijn.
De opleiding Docent Theater was de volgende stap.
Tekst: Daniella Gerstel
Foto’s: Ruben van Vliet voor Tryater
Veelzijdig cultuurmaker
Het was niet de bedoeling om acteur te worden. Haar hart lag bij het maken en regisseren van theatervoorstellingen.
Tijdens een van haar stages komt Tamara terecht bij Tryater. Daar willen ze haar graag houden. In 1993 speelt Schoppert haar eerste hoofdrol in de musical De Lytse Seemearmin.
Daarna volgen talloze producties waarin Tamara speelt of regisseert. Voor PeerGrouP speelde ze in het succesvolle Grutte Pier, als artistiek leider bouwde ze het UITfestival in Leeuwarden mee op en als kunstenaar in Fryslân was ze een fervent ambassadeur voor LF2018.
Ook is ze actief bij de opvolger van dit spectaculaire culturele jaar, Arcadia.
Een van de onderdelen is Over de Drempel. Met dit project wordt cultuur ingezet om eenzaamheid aan te pakken. Voor artistiek leider Schoppert is het vanzelfsprekend dat cultuur ontmoetingen stimuleert tussen mensen.
Ploech en Einde
Met PeerGrouP probeerde Tamara met de voorstelling Niemand is hier eenzaam jongeren en ouderen met elkaar in contact te brengen.
PAS, het Platform voor Armoede en Schuld Fryslân, kwam naar aanleiding van deze productie bij haar met de vraag een voorstelling te maken over armoede bij ouderen.
Dit werd Bingo!
Voor dit project richtte Tamara, samen met drie andere theatermakers, het collectief Ploech en Eide op. Een samenwerking om sociaal maatschappelijke vraagstukken om te woelen. Dit groepje theatermakers heeft alle expertise in huis om een bijzondere voorstelling te maken en te spelen: een schrijver, een conceptbedenker, dramaturgen, regisseurs, spelers en een productieleider, allemaal in vier personen.
Bingo! lag voor de makers in het verlengde van Niemand is hier eenzaam. Eenzaamheid is vaak gekoppeld aan armoede en schulden.
Mensen in armoede trekken zich vaak terug en anderen hebben schroom om hen aan te spreken. Beide uit schaamte of uit ongemak.
“De naam Ploech en Eide verwijst naar de boel omploegen en eggen, zodat je kunt zaaien en oogsten. Ploech en Eide wil sociale thema’s een podium geven en zo een gesprek op gang brengen. Het publiek met een frisse open blik laten kijken naar maatschappelijke problemen die groot zijn en tegelijkertijd persoonlijk en intiem. Niemand zegt graag dat hij eenzaam is, of arm, maar als er schaamte blijft, komen we nooit verder.”
Bingo! Ontroerende monoloog
In haar eerste solovoorstelling Bingo! zitten de toeschouwers met elkaar aan tafeltjes met een kopje koffie of thee. Iedereen krijgt een bingokaart. Tine, de bingojuffrouw, loopt tussen de tafeltjes door en vertelt tijdens het trekken van de nummers over haar pas overleden moeder. Ze hadden al tien jaar geen contact meer. Vlak voor de bingomiddag bezoekt ze haar ouderlijk huis en ontdekt ze de miserabele omstandigheden waarin haar moeder leefde. Pas nu snapt ze waarom haar moeder haar op afstand hield. Schaamte voor haar situatie en misschien te trots om het toe te geven. Ze trok zich terug en werd zich een schim van zichzelf, bijna onzichtbaar. Voor Tine een pijnlijke ontdekking, want had ze iets moeten merken? Iets kunnen doen?
Openhartigheid
De kracht van de voorstelling Bingo! is de openhartigheid van Tine. Zij is zo gul in haar openhartigheid dat, hoe persoonlijk het onderwerp ook is, er altijd mensen zijn die iets willen vertellen. Hoe authentiek Tamara’s Tine is, blijkt uit een opmerking van een dame die de voorstelling zag in Almenum: “Nou, ik weet niet of ik dit allemaal wel verteld had. Ik vond het wel erg persoonlijk.” Omdat Tine zo waarachtig is, stellen ook de toeschouwers zich open. Aan de tafels ontstaat na het stuk als vanzelf een gesprek. Soms hadden mensen sterke vooroordelen die na zo’n gesprek een stuk milder zijn. Soms komen er mooie verhalen over veerkracht en hulp. De situatie kan schrijnend zijn, maar het is bijzonder om te zien hoe mensen met armoede omgaan. Ze zijn over het algemeen niet voor een gat te vangen en worden razend creatief. Tijdens die gesprekken kunnen mensen elkaar ook een beetje dragen en moed inspreken. Ze zien elkaar in een nieuw perspectief.
Kunst maakt alles bespreekbaar
Voor Tamara Schoppert is haar vak het perfecte instrument om blikken te openen. Kunst biedt de toeschouwer iets om zijn eigen perspectief aan te spiegelen of te toetsen. “Je hoopt dat mensen bereid zijn hun eigen visie te bevragen. Als je vast zit in je ideeën en alleen die opvattingen bevestigd wilt zien, dan word je boos en opstandig als iemand iets anders beweert.”
Een scherp probleem. “We zijn zo gepolariseerd als de neten.” Bij Bingo! trof ze een dame die de voorstelling maar tijdverspilling vond. Armoede bestaat niet in Nederland, daar was ze heilig van overtuigd. Mensen die hier zeggen dat ze arm zijn, halen zichzelf dat maar in hun hoofd. Zolang er mensen nog met de taxi naar de voedselbank komen…
Zo’n vlijmscherp oordeel is medeoorzaak van schaamte en eenzaamheid.
Ploech en Eide zoekt zelf ook naar onderwerpen die op dit moment relevant zijn. Er komt ongelofelijk veel research bij kijken. Daarom werken zij nauw samen met sociaal maatschappelijke organisaties, die de kennis al in huis hebben. Aan de theatermakers de uitdaging om cijfers en ervaringen inzichtelijk maar vooral invoelbaar te maken. Een sociaal dilemma is vaak complex en veelomvattend. De schrijver kan focus aanbrengen en in dit ene verhaal, in anderhalf uur, de kern blootleggen op een manier waarop iedereen er voor zichzelf iets uithaalt. Dat kan een bevestiging zijn, maar ook nieuwe vragen. Tamara: “Aan de kunst is niet de taak om die vragen te beantwoorden, alleen ze te stellen.”
Tamara vergaart in de voorbereidingen zelf ook veel kennis over maatschappelijke onderwerpen. Dat maakt haar nog meer betrokken bij en bevlogen over haar projecten. Een schitterend bewijs daarvan is dat ze het belang van de eigen Friese taal inzag bij de uitvoering van Bingo! in onze provincie. Juist als mensen een onderwerp bespreken waar taboes, ongemak en schroom omheen hangen, helpt het enorm als ze in hun eigenste taal kunnen spreken. Het trekt mensen dichterbij.
Verschillend en toch verbonden
Tamara Schoppert pakt in haar werk zware en vaak emotionele onderwerpen op. Zou het niet weer eens lekker zijn om iets luchtigs te doen? Zoals haar eerste rol als Kleine Zeemeermin?
“Ja, heerlijk!” Dat is op dit moment de regie van Fabelkracht voor Tryater. Een klein pareltje, zoals ze het zelf noemt. Twee jongens van zes jaar willen samen spelen na school. Dan blijkt dat ze totaal verschillend van elkaar zijn. De een heeft een geweldige verbeeldingskracht en de ander is dol op fysieke competitie. Hoe speel je dan samen? De voorstelling werd al eerder uitgevoerd, maar is zo universeel dat hij nog steeds actueel is.
Juist! Het gaat eigenlijk over dezelfde vragen als haar andere stukken. Zie je wie ik ben? Kijk je echt? En kun je het dan samen rooien? Met wie je bent en mag zijn?
“We zijn met elkaar op een heel klein wereldbolletje. Daar zullen we het samen toch mee moeten doen. Het is de basis van alles.”